گونه‌اى از تجلى ایمان به خدا

ذكر

یكى از ابعاد معارف روزه ذكر است در سراسر دعاها و مناجات هایى كه در ماه رمضان مورد توجه اند، آدمى را به ذكر، فراخوان مى كنند در دعاى روز چهارم ماه رمضان مى خوانیم : ... و اذقنى فیه حلاوة ذكرك

ذكر مصادیق گوناگونى دارد و شامل قرائت قرآن ، دعا، صلوات ، استغفار، تسبیح فاطمه (سلام الله علیها )، و... مى شود. همچنین ذكر به نوبه خود به لفظى و عملى و قلبى تقسیم مى شود، و از جمله عواملى است كه باعث افزایش ارج و بها و ارزش روزه مى گردد. معروفترین مصادیق ذكر لفظى عبارت اند از:

الف) قرائت قرآن ؛ 

یكى از مصادیق مهم ذكر الهى قرآن است كه قرائت آن به ویژه در ماه روزه ، از اعتبار و ثواب خاصى برخوردار است .

امام باقر (علیه السلام) فرمود: هر چیزى ، بهارى دارد و بهار قرآن ، ماه رمضان است .(1)

پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) طى خطبه معروف شعبانیه در آستانه ماه مبارك رمضان فرمود: كسى كه در این ماه یك آیه از قرآن تلاوت كند، به او ثواب كسى كه در سایر ماه ها ختم قرآن كند، داده مى شود.(2)

در دعاى روز دوم ماه مبارك مى خوانیم : پروردگارا! در این روز مرا به تلاوت قرآن موفق بدار.(3)

ب) دعا و نیایش  

یكى از عواملى كه سبب ارتقاى ارزش و شان روزه مى شود، پرداختن به دعا و نیایش در ماه مبارك رمضان است . پیامبر (صلی الله علیه و آله) در خطبه معروف خود كه در آستانه ماه مبارك رمضان ایراد كردند، این چنین فرمودند: ...و دعائكم فیه مستجاب .(4)

بدون تردید جلوه هاى ایمان به خدا در زندگى روزمره انسان به صور مختلف، نمود پیدا مى كند. دعا و نیایش ، تسلیم در برابر قضا و قدر الهى، یاد مرگ ، زهد ورزى ، توكل ، انتظار و... هر كدام ، گونه اى از تجلى ایمان به خدا در زندگى ما هستند.

گر چه ما ایمان به خدا را در كنار مواردى كه برشمردیم ، قرار داده ایم ، لكن توجه بدین نكته ضرورى است كه ایمان به خدا اصلى است كه شاخه هاى متعددى دارد و موارد فوق نیز از آن جمله اند.

تردیدى نیست كه دعا و نیایش ، آدمى را از چنگال افسردگى و اضطراب روحى نجات مى بخشد، همچنان كه باعث پیشگیرى و غلبه آن دو بر فضاى جان است .

مهاتماگاندى ، رهبر فقید هند، مى گفت : اگر دعا نمى كردم اهل دعا نبودم مدتها پیش دیوانه مى شدم .

دیل كارنگى پیش از نقل كلام گاندى مى نویسد: ویلیام جیمز نیز همین نظر را دارد. او مى گوید: ایمان، یكى از نیروهایى است كه به انسان امكان ادامه زندگى مى دهد و فقدان مطلق آن موجب فروپاشى آن است .

الكسیس كارل ، برنده جایزه نوبل ، در كتاب نیایش مى نویسد: همان طور كه آدمى به آب و غذا احتیاج دارد، به دعا و نیایش نیز نیازمند است .

ویلیام جیمز مى گفت : ما و خدا معامله با یكدیگر داریم ، ما اگر خود را تسلیم قدرت او كنیم ، سرنوشت واقعى ما رقم خواهد خورد.

دیل كارنگى یادآور مى شود: وقتى آیزنهاور، مرد قوى پنجه ، به سوى انگلستان حركت كرد تا نیروهاى مسلح انگلیسى و آمریكایى را فرماندهى كند، فقط یك كتاب همراه خود داشت و آن عبارت بود از انجیل .(5)

پروردگار حكیم ، انواع نعمت‌ها را در اختیار انسان قرار داد تا از آنها استفاده كند. توانایى و توانمندی‌هاى مختلف حواس ظاهرى را به انسان عنایت كرد، و در كنار عقل و خرد، انبیا را با دستورهاى آسمانى فرستاد تا انسان را به سوى سعادت هدایت كنند. حال اگر به بیراهه مى رود و سرانجام بر اثر غفلت‌ها، هواپرستی‌ها، با داشتن ابزار و چراغ‌ها به چاه مى افتد، كوتاهى و تقصیر از خود اوست .

راه است و چاه است و دیده بینا و آفتاب

تا آدمى نگاه كند پیش پاى خویش

چندین چراغ دارد و بیراهه مى رود

بگذار تا بیفتد و گیرد سزاى خویش

یكى از دستاویزهایى كه انسان به آن دسترسى دارد و به كمك آن مى تواند به سعادت دنیوى و اخروى نایل شود و از امدادهاى غیبى برخوردار گردد، دعا و نیایش است . براساس مصالح و الطاف الهى ، چنین مقرر شده كه در مواردى ، بشر از امدادهاى غیبى برخوردار شود و یكى از طرق تجلى امدادهاى غیبى دعاست دعا، كلید است ؛ كلید استفاده از امدادهاى غیبى ، اما براى اینكه انسان در این زمینه به افراط و تفریط نگراید و راههاى فوق توانمندیهاى جسمى ، فكرى و معنوى ، حواس ظاهرى ، حس و تجربه ، عقل و حكمت ، دین و مكتب انبیا را نادیده نگیرد، امدادهاى غیبى و دعا به گونه اى مشروط در اختیار وى قرار داده شده تا گمان نكند كه اگر تنها در گوشه اى ، دست به دعا بردارد، كار تمام است . خیر، استجابت دعا، شروطى دارد كه بدون آنها، حاصل نمى شود.

پی نوشت ها:

1. وسایل الشیعه، ج 7، ص 218؛ صدوق، معانى الاخبار، باب معنى ربیع القرآن، ص 228.

2. بحار الانوار، ج 96، ص 341.

3. ر.ك : مفاتیح الجنان .

 4. بحار الانوار، ج 96، ص 391.

5. دیل كارنگى، نگران نباش، زندگى كن، ترجمه ركسانا هدایتى، نمایشگاه كتاب، ص 263-270.